خواندنیهای مفید توسط واحد R & D  شرکت، و در پاسخ به نیازمندیهای عمومی و روزمره کاربران گرامی تهیه شده است.

مطالب :

1- ساخت محلول و بافر

2- تبدیل واحدها میکرومولار، پیکومولار و ...

 

***************************************************************

1-ساخت محلول و بافر

از ملزومات اصلی قبل از شروع کارهای ژنتیک مولکولی آشنایی با ساخت محلولهای با غلظت و واحدهای مختلف می باشد. به طور کلی از حل شدن جسم حل شونده مانند نمک طعام در یک حلال مانند آب، محلول ساخته می شود. در این رابطه محلول درصد، محلول با غلظت معمولی، نرمال و مولار از پرکاربردترین محلولهای مورد استفاده در آزمایشگاهها می باشند که در زیر به اختصار به آنها اشاره شده است:

الف- محلولهای درصد (%)

هماانطور که از نام آنها مشخص است مقدار یک ماده در 100.  در این رابطه  محلول درصد به چهار روش ساخته می شود:

1- محلول درصد وزنی- حجمی (Weight/Volume)(W/V) : گرم ماده حل شونده در 100 میلی لیتر محلول.بعنوان مثال زمانیکه 4 گرم نمک طعام را در با آب به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم یک محلول 4 درصد نمک طعام به  روش وزنی- حجمی ساخته ایم.

2- محلول درصد به روش حجمی- وزنی(V/W): میلی لیتر ماده حل شونده در 100 گرم محلول. بعنوان مثال زمانیکه 4 میلی لیتر اتانول را با آب به وزن 100 گرم می رسانیم یک محلول 4 درصد اتانول به روش حجمی – وزنی ساخته ایم.

3- محلول درصد به روش حجمی – حجمی(V/V): میلی لیتر ماده حل شونده در 100 میلی لیتر محلول. بعنوان مثال زمانیکه 4 میلی لیتر اتانول را با آب به حجم 100 میلی لیتر می رسانیم یک محلول 4 درصد اتانول به روش حجمی – حجمی ساخته ایم.

4- محلول درصد به روش وزنی – وزنی(W/W): گرم ماده حل شونده در 100 گرم محلول. بعنوان مثال زمانیکه 4 گرم نمک طعام را با آب به 100 گرم می رسانیم یک محلول 4 درصد نمک طعام به روش وزنی – وزنی ساخته ایم.

ب- محلولهای با غلظت معمولی (C)

گرم ماده حل شونده در 1000 میلی لیتر محلول را محلول با غلظت معمولی گویند واحد آن گرم در لیتر(gr/L) و با C  نمایش داده می شود. بعنوان مثال زمانیکه 4 گرم نمک طعام را با آب به 1000 میلی لیتر می رسانیم یک محلول 4 گرم در لیتر نمک طغام ساخته ایم.

ج- محلولهای با غلظت نرمال(N)

تعداد اکی والانهای جسم حل شونده در 1000 میلی لیتر محلول را محلول با غلظت نرمال می گویند و با N  یا نرمالیته نمایش داده می شود. برای محاسبه اکی والان (E) جرم مولکولی(M) بر ظرفیت (n)  ماده تقسیم می شود.

E = M/n

بعنوان مثال تعداد اکی والانهای اسید سولفوریک(H2So4) برابر است با:

E= 198/2= 49

  در این رابطه نرمالیته اسید سولفوریک برابر است  با:

N=10 x  P x d /E

p= درجه خلوص

d= دانسیته

E=اکی والان

فرضا برای  اسید سولفوریکی با درجه خلوص 98% و دانسیته 1.8  نرمالیته ظرف اصلی اسید برابر می شود با:

N= 10 x 98 x 1.84 /49 =36.8

حال اگر بخواهیم از این ظرف اسید سولفوریک 36.8 نرمال 100 میلی لیتر اسید 0.5 نرمال بسازیم از رابطه زیر استفاده می شود:

N1 x V1 = N2 x V2

V1 = 0.5 x 100/36.8

V1 = 1.36 mL

پس با برداشتن 1.36 میلی لیتر از ظرف اصلی اسید سولفوریک و به حجم 100 میلی لیتر رساندن با آب یک اسید سولفوریک 0.5N به حجم 100 میلی لیتر ساخته ایم.

برای ساخت محلول نرمال از نمکها می توان از رابطه زیر استفاده نمود:

N = C / E

N=نرمالیته

C = غلظت معمولی

E =  اکی والان

اکی والان برای نمکها از رابطه  زیر محاسبه می شود:

E =  M / n

M = جرم مولکولی نمک

n = تعداد فلز x ظرفیت فلز

بعنوان مثال n کلرید کلسیم  (جرم مولکولی 111 ) برابر است با:

n =  1 x 2 = 2

  و اکی والان کلرید کلسیم برابر است با :

E = 111 / 2 = 55.5

 بنابراین برای ساخت 100 میلی لیتر محلول 0.5 نرمال کلرید کلسیم :

N = C / E

C = 0.5 x 55.5

C = 27.75 gr/L

و برای 100 میلی لیتر محلول 0.5 نرمال کلرید کلسیم بایستی  2.775 گرم کلرید کلسیم توزین و با آب به حجم 100  میلی لیتر رساند.

 

 

د- محلولهای با غلظت مولار(M)

تعداد ملکول گرمهای جسم حل شونده در 1000 میلی لیتر محلول را محلول با غلظت مولار(M) می گویند .

در این رابطه برای ساخت محلول مولار از رابطه زیر استفاده می گردد:

 CM = C / M

CM =  مولاریته

C = غلظت معمولی

M = جرم مولکولی

بعنوان مثال برای ساخت 100 میلی لیتر محلول 0.5 مولار کلرید کلسیم با  جرم مولکولی 111:

CM = C /M

C = 0.5 x 111 = 55.5 gr/L

  پس برای ساخت 100 میلی لیتر محلول 0.5 مولار بایستی 5.55 گرم از کلرید کلسیم را توزین و با آب به حجم 100 میلی لیتر رساند.

****************************************************************

2-تبدیل واحدها

در آزمایشگاه ژنتیک مولکولی تبدیل واحدها به یکدیگر، گاها بصورت یک ضرورت اجتناب ناپذیر در می آید. بعنوان مثال زمانیکه

می خواهیم در واکنش PCR پرایمرهای با غلظت  میکرومولار(uM) را به پیکومول(pM) و یا بلعکس تبدیل نماییم.

بعضی از تبدیل واحدهای رایج عبارتند از:

1M    = 1000 mM
1mM = ¹⁰⁰⁰ µM
1µM  = 1000 nM
1nM  = ¹⁰⁰⁰ pM

به عبارتی:

1µM = 1000 nM
1µM = 1000000 pM

 رابطه میان میکرومولار و پیکومول عبارت است از:

Micro molar = picomole / micro litter

 

البته در بعضی منابع ممکن است از واژه لامبدا بعوض مایکرولیتر استفاده  شود

µM = picomole / µL   

یا

picomole = µM x µL

بعنوان مثال 150 میکرولیتراز یک پرایمر 100 میکرومولار(µM) برابر با 15000 پیکومول می باشد.

picomole = 100 x 150 = 15000

 

ادامه دارد......